Tymoteusz Gorzeński

Syn pułkownika wojsk koronnych Franciszka Salezego oraz Anny z Deręgowskich, urodził się 24 marca 1743 r. w Rybowie k. Wągrowca. Naukę teologiczną zdobywał najpierw w Seminarium Księży Misjonarzy na Stradomiu, gdzie przebywał do 1765 r., następnie udał się na studia prawnicze do Rzymu, zakończone w 1775 r. Jedynie uzupełniający charakter miały już nauki pobierane na Uniwersytecie Wileńskim, sfinalizowane uzyskaniem doktoratu teologii w 1787 r. Jeszcze w 1763 r. instalował się na kanonię poznańską. Po wyjeździe do Rzymu, w 1767 r. przyjął w bazylice laterańskiej święcenia kapłańskie. Tego samego roku wystarał się także o kanonię krakowską. Po powrocie do kraju dzielił czas między aktywność państwową i kościelną. W ramach tej pierwszej uzyskał w 1781 r. stanowisko referendarza koronnego. Na polu kościelnym od 1788 r. dane mu było natomiast sprawować funkcję ostatniego kanclerza księstwa siewierskiego. Wypełniał również obowiązki jednego z kuratorów popadłego w obłęd biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka. Sakrę biskupią uzyskał w 1790 r. wraz z objęciem biskupstwa smoleńskiego, sprawowanego do czasu przekazania mu w 1806 r. przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III diecezji poznańskiej, którą ostatecznie objął dopiero w 1809 r. Za sprawą bulli De salute animarum z 16 lipca 1821 r. i nominacji królewskiej przekazano mu arcybiskupstwo gnieźnieńskie i poznańskie. Paliusz uzyskał jednak dopiero 30 lipca 1822 r. Polityczna działalność Gorzeńskiego upłynęła pod znakiem wspierania poczynań króla Stanisława Augusta, w uznaniu za co uzyskał w 1781 r. Order Świętego Stanisława, natomiast w 1785 r. Order Orła Białego. Uczestniczył w obradach Sejmu Wielkiego, wchodził także w skład grona konstruktorów Konstytucji Trzeciomajowej. Gorzeńskiemu pierwszemu odmówiono prawa posługiwania się tytułem prymasowskim oraz książęcym. Jego ranga zatem, najpierw jako hierarchy poznańskiego, później zaś gnieźnieńskiego i poznańskiego, zdewaluowała się na tyle, że aktywność arcybiskupa ogniskowała się wokół uregulowania struktur kościelnych po upadku I Rzeczypospolitej. W 1810 r. jako biskup poznański zreformował kształt kapituły, redukując znacznie liczbę prebend. Unormował m.in. kwestie stosunków finansowych proboszczów i ich wikariuszy oraz przyczynił się do obniżenia wymogów państwowych egzaminów maturalnych, zwiększając tym samym zaplecze kleryków w seminariach duchownych. Aktywność hierarchy uwidoczniła się również w systematycznie odbywanych wizytacjach w latach 1810–1818. Zadanie wcielenia w życie postanowień papieskiej bulli z 1821 r. przerosło, niestety, możliwości arcybiskupa i przeszło na jego następcę. Prymas zmarł 20 grudnia 1825 r., pochowano go poznańskiej katedrze, serce złożono natomiast w katedrze w Gnieźnie.