Andrzej Leszczyński

Najstarszy syn Wacława, kanclerza wielkiego koronnego, oraz kalwinki Anny z Rozrażewskich, urodzony w 1608 lub 1609 r. na zamku w Gołuchowie. Jego brat Jan również był biskupem, w latach 1655–1656 kijowskim, a następnie w latach 1656–1657 chełmińskim W najwcześniejszym okresie życia pobierał nauki w jezuickim kolegium w Kaliszu, w 1626 r. rozpoczął studia z zakresu prawa rzymskiego i kanonicznego oraz filozofii w Ingolstadt, kontynuowane następnie w Sienie. Żadnego stopnia naukowego najpewniej jednak nie uzyskał. Gromadzenie prebend kościelnych rozpoczął jeszcze przed wyjazdem na zagraniczne uniwersytety. W 1623 lub 1624 r. instalowano go bowiem na kanonię krakowską. Przed 1628 r. objął prepozyturę łęczycką, po przyjęciu wyższych święceń w 1633 r. powołany zosta w 1636 r. na urząd opata komendatoryjnego cystersów przemęckich, skąd przeszedł w 1641 r. na opactwo kanoników regularnych w Czerwińsku, w 1644 r. zaś benedyktynów w Tyńcu, które piastował do 1646 r. Sakrę biskupią, udzieloną mu jeszcze jako opatowi czerwińskiemu, przyjął w 1642 r. w chwili obejmowania biskupstwa kamienieckiego. Diecezją tą zarządzał do 1646 r., kiedy translokowano go na diecezję chełmińską, na której zasiadał do 1652 r. Razem z rozwojem kariery duchownej rosło jego znaczenie na dworze królewskim, na którym pojawił się jeszcze w czasach panowania Zygmunta III. Po przybyciu do Polski Cecylii Renaty, małżonki Władysława IV, Leszczyński sprawował, aż do jej śmierci w 1644 r., funkcję kanclerza królowej, awansując następnie w 1645 r. na podkanclerzego koronnego, a w 1650 r. na kanclerza wielkiego koronnego. Po śmierci Macieja Łubieńskiego, drogą kanonicznego wyboru kapituły, wyniesiono go 1 października 1652 r. na arcybiskupstwo gnieźnieńskie. Wkrótce po uzyskaniu papieskiej zgody, 20 lutego 1653 r., przejął administrację nad archidiecezją, ingres odbył jednak dopiero 20 października 1654 r. Z racji sprawowanych urzędów i godności był jedną z pierwszoplanowych postaci życia publicznego. Po śmierci Władysława IV wspierał początkowo elekcję Karola Ferdynanda Wazy, po wyborze Jana Kazimierza dążył natomiast do pogodzenia obu braci. Niechętnie nastawiony do Andrzeja, nowy władca przeniósł go na arcybiskupstwo, zmuszając zarazem do zrzeczenia się kanclerstwa. Energiczna działalność Prymasa uwidoczniła się już w 1654 r., kiedy po wybuchu wojny z Rosją zaapelował do patriarchy moskiewskiego o wpłynięcie na zmianę polityki cara. Na polu kościelnym troszczył się głównie o dyscyplinę duchowieństwa oraz wygląd świątyń, realizując wiele inwestycji (m.in. w Chełmży). Dla zapewnienia odpowiednich kadr ufundował w 1651 r. seminarium duchowne w Chełmnie. Zainicjował w Warszawie budowę kościoła dla brygidek. W czasie walk ze Szwedami domagał się wygnania arian z Polski. Prymas zmarł w swojej rezydencji w Skierniewicach 15 lub 16 kwietnia 1658 r., pochowano go w kolegiacie łowickiej.