80. rocznica wybuchu II wojny światowej, 1.09.2019 Gniezno

Homilia Prymasa Polski abp. Wojciecha Polaka wygłoszona podczas Mszy św. sprawowanej w 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej w intencji ofiar, poległych oraz pokoju na świecie, 1 września 2019, katedra gnieźnieńska. 

Siostry i Bracia w Chrystusie Panu!

Wyjaśniając kiedyś, przed niedzielną modlitwą Anioł Pański, słowa usłyszanej przez nas przed chwilą Ewangelii, papież Franciszek zauważył, że Jezus nie zamierzał przecież wskazywać nam tylko jakichś norm zachowania społecznego, ale dać lekcję na temat wartości pokory. Już sama bowiem historia – dodał wówczas papież – uczy nas, że duma, karierowiczostwo, próżność, przechwalanie się są przyczyną tak wielu nieszczęść. Dziś, 1 września 2019 roku, gdy w osiemdziesiątą rocznicę wspominamy wybuch II wojny światowej, ta właśnie lekcja historii, która wciąż, w każdym pokoleniu przypomina nam o ogromie krzywd, nieszczęść, ludzkich dramatów i śmierci zadanej bestialsko milionom ludzi, jest nadal wołaniem o nasze nawrócenie i o pokorę. Wobec pychy i nienawiści, wobec chęci zemsty czy odwetu, wobec pojawiających się przed ludzkością wciąż nowych zagrożeń, wobec szatańskiego podsycania i budzenia wciąż nowych demonów wojny, sam Jezus wskazuje nam postawy całkowicie odmienne i przeciwne. Co więcej – jak mówił jeszcze w swym niedzielnym słowie papież Franciszek – dzisiaj Jezus staje się głosem tych, którzy nie mają głosu, i kieruje do każdego z nas przejmujący apel, abyśmy otworzyli serca i wczuli się w cierpienia i niepokoje ubogich, głodnych, usuniętych na margines, uchodźców, przegranych życiowo, odrzucanych przez społeczeństwo i przez arogancję silniejszych. On sam wciąż upomina się o ofiary wojen, ludzkiej nienawiści i przemocy. Ojcem dla sierot i wdów opiekunem – śpiewaliśmy przed chwila w psalmie – jest Bóg w swym świętym mieszkaniu. Bóg dom gotuje dla opuszczonych, jeńców prowadzi ku lepszemu życiu.

Umiłowani w Panu Siostry i Bracia!

W osiemdziesiątą rocznicę wybuchu II wojny światowej zebraliśmy się więc w naszej Bazylice Prymasowskiej, aby wsłuchując się w Chrystusową Ewangelię, uczyć się pokory i miłości, umacniając jednocześnie nasze serca w poszukiwaniu przebaczenia i pojednania oraz pokoju. Tragiczne wydarzenia II wojny światowej, których początek dziś wspominamy, nie pozwalają nam bowiem nigdy zapomnieć o milionach ludzi, którzy padli ofiarą zbrodniczego systemu nazistowskiego. W murach tej prastarej katedry gnieźnieńskiej wciąż pamiętamy słowa wypowiedziane tutaj, w pamiętnym dniu otwarcia bazyliki po II wojnie światowej przez kardynała Augusta Hlonda, prymasa Polski. Jakże najeźdźcom spod znaku zbezczeszczonego krzyża na tym zależało – mówił wówczas Ksiądz Prymas – by Gnieznu odebrać właśnie ten charakter, by przekreślić i tę najstarszą w Polsce stolicę metropolitalną, i tę naczelną instytucję kościelną w kraju, jaką jest prymasostwo. Świadectwem tych prymasowskich słów są nie tylko wojenne losy, tułaczka i uwięzienie przez hitlerowców samego Prymasa Augusta Hlonda, ale i tysiące ofiar pomordowanych barbarzyńsko naszych sióstr i braci, córek i synów wielkopolskiej i kujawskiej ziemi, w wśród nich zaś tych stu trzydziestu ośmiu kapłanów, których nazwiska upamiętnia zawieszona w kruchcie tej katedry przy Drzwiach Gnieźnieńskich tablica. Śmiertelne żniwo, zrodzone z nienawiści i pogardy dla człowieka, woła dziś o naszą pamięć i modlitwę. W tym dniu, chciałbym teraz, Siostry i Bracia, jak czynią to inni biskupi we wszystkich katedrach w całej Polsce, przekazać wam tekst Słowa niemieckich i polskich biskupów, przygotowanego wspólnie na 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej. Ten tekst jest i niech będzie znakiem nie tylko naszej wspólnej pamięci, ale i troski oraz głębokiego przekonania – jak głosi sam tytuł tego przesłania – że właśnie ze wspólnej pamięci rodzi się inspiracja dla wspólnej teraźniejszości i przyszłości.

ZE WSPÓLNEJ PAMIĘCI RODZI SIĘ INSPIRACJA DLA WSPÓLNEJ TERAŹNIEJSZOŚCI I PRZYSZŁOŚCI

Słowo niemieckich i polskich biskupów w 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej

Osiemdziesiąt lat temu narodowosocjalistyczne Niemcy rozpętały drugą wojnę światową. Pierwsze bomby zostały zrzucone w piątek 1 września 1939 roku na miasto Wieluń przynosząc bolesne straty i zniszczenia. Zginęło lub zostało rannych wielu cywilów. Również szpital i jego bezbronni pacjenci ucierpieli. W Wieluniu rozpoczęła się straszliwa katastrofa II wojny światowej, która dotknęła Polskę i wiele innych narodów. Tego samego dnia nieprzyjacielskie działa okrętowe zaatakowały Westerplatte.

Tym samym Polska stała się pierwszą ofiarą II wojny światowej cierpiąc prawie sześć lat pod okupacją, czemu towarzyszyły niezliczone okrucieństwa i niszczycielska polityka eksterminacji narodu polskiego, zwłaszcza ludności żydowskiej.

W 80. rocznicę wybuchu wojny pamiętamy o 6 milionach Polaków, w tym 3 milionach Polaków narodowości żydowskiej, którzy padli ofiarą zbrodniczego systemu nazistowskiego. Zdajemy sobie sprawę z bólu, który wycierpiały ofiary i ich bliscy i który jest odczuwany po dziś dzień. Wojna spowodowała dalsze wielkie szkody i cierpienia ludzi, szczególnie z powodu przesiedleń: miliony Polaków, a następnie Niemców, musiały opuścić swoje domy i szukać nowej ojczyzny.

Aby przezwyciężyć to cierpienie i jego bolesne wspomnienia, wszyscy musimy szczerze uczestniczyć w procesie pojednania między naszymi narodami. W tym celu czerpiemy siłę z odwagi polskich biskupów, którzy zaprosili Niemcy i Polskę w 1965 roku, by z determinacją poszukiwały prawdy i podążały ścieżkami pojednania. Ich przesłanie, znane zwłaszcza ze słów „wybaczamy i prosimy o przebaczenie”, otworzyło nowy rozdział w stosunkach między naszymi narodami, a niemieccy biskupi przyjęli z wdzięcznością wyciągniętą do nich dłoń. Dziś okazujemy wszystkim, którzy rozpoczęli ten szczery dialog, nasz najgłębszy szacunek.

Osiemdziesiąt lat po wybuchu wojny dzisiejsze pokolenie w Polsce i Niemczech, a także w całej Europie, doświadcza wielu zmian na lepsze. Uznajemy jednak, że z owocami pojednania należy postępować w sposób odpowiedzialny; nie wolno ich lekkomyślnie narażać ze względu na interesy polityczne. Dlatego w tym szczególnym momencie historycznym wzywamy, aby nasze relacje nigdy nie były naznaczone przemocą, wzajemnym podejrzeniem lub niesprawiedliwością. Od nas dzisiaj zależy umacnianie i pogłębianie jedności Europy, mimo historycznych odrębności poszczególnych narodów i państw, ale zbudowanej na chrześcijańskich podstawach. Jako Kościół jesteśmy wdzięczni za inicjatywy, które Polska i Niemcy podejmują – często wraz z innymi sąsiednimi krajami – stawiając czoła wyzwaniom naszych czasów. Apelujemy do wszystkich, aby czerpali ze zbiorowej pamięci przeszłości, obciążonej przemocą i niesprawiedliwością, ale również z pamięci o dodających odwagi świadectwach człowieczeństwa, siłę i inspirację do dalszych wspólnych działań na rzecz pokoju i jedności.

Przy tym ufamy w pomoc Boga, któremu powierzamy nasze narody i wszystkie narody Europy, a także całą ziemię. Wzywamy do modlitwy w intencji pokoju na świecie podczas wszystkich Mszy św. sprawowanych 1 września. Prosimy również wszystkich wierzących, aby w swoich osobistych modlitwach wzywali o zaprzestanie wszelkich konfliktów i wojen, wszelkiego terroru i wszelkiej przemocy oraz błagali o pokój dla wszystkich ludzi. Niech Maryja, Królowa Pokoju, wspiera nas w naszych prośbach i modlitwach swoim wstawiennictwem u swego Syna Jezusa Chrystusa.

Kard. Reinhard Marx
Metropolita Monachium i Fryzyngi
Przewodniczący Konferencji Episkopatu Niemiec

Abp Stanisław Gądecki
Metropolita Poznański
Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski
Wiceprzewodniczący Rady Konferencji Episkopatów Europy

Abp Ludwig Schick
Arcybiskup Metropolita Bambergu
Współprzewodniczący Grupy Kontaktowej Episkopatów Polski i Niemiec

Bp Jan Kopiec
Biskup Gliwicki
Współprzewodniczący Grupy Kontaktowej Episkopatów Polski i Niemiec

Dnia 1 września 2019 roku