Stanisław Karnkowski

Urodził się 10 maja 1520 r. w Karnkowie na ziemi dobrzyńskiej, ze związku Tadeusza (vel Dadźboga), dzierżawcy dóbr w woj. poznańskim, i Elżbiety z Olszewskich. Stryjem Stanisława był Jan Karnkowski, biskup przemyski, a następnie włocławski. Początkową edukację odbywał na dworze biskupim swojego stryja, skąd udał się na studia do Krakowa i dalej, za sprawą testamentowego zapisu Jana, na uniwersytety w Padwie i być może w Perugii oraz Wittenberdze, kończąc naukę prawdopodobnie ze stopniem doktora obojga praw. Gruntowne wykształcenie prawnicze zaowocowało w 1550 r. uzyskaniem posady kanclerza na dworze biskupa chełmskiego, a później włocławskiego Jana Drohojowskiego. Kolejne szczeble kariery wiodły już przez dwór królewski, po stanowiska referendarza koronnego duchownego w 1558 r. oraz sekretarza wielkiego koronnego w 1563 r. Równocześnie Karnkowski gromadził liczne prebendy kościelne, od 1558 r. był m.in. kanonikie kolegiaty wieluńskiej i katedralnej gnieźnieńskiej. Dwa lata później otrzymał kanonię krakowską i kantorię gnieźnieńską, w 1562 r. zaś kanonikę łęczycką i warszawską. Otworzyły one przed nim perspektywę osiągnięcia godności biskupich, do czego niezbędne były święcenia kapłańskie uzyskane w 1564 r. Sakrę biskupią przyjął jednak dopiero w 1567 r. za sprawą objęcia biskupstwa we Włocławku, na którym zasiadał aż do 1581 r. Obrany 17 kwietnia 1581 r. przez kapitułę gnieźnieńską arcybiskupem, papieską zgodę na translację uzyskał już w sierpniu tegoż roku. Objęcie administracji nad diecezją nastąpiło jednak 29 stycznia 1582 r., uroczysty ingres odbył się ponad rok później, 21 kwietnia 1583 r. Istotna rola Karnkowskiego w animowaniu polityki państwa uwidoczniła się już w konflikcie między Koroną a miastem Gdańskiem w 1570 r. Dalszy jego ogromny wpływ na bieg spraw politycznych w Polsce zaznaczył się w czasie elekcji Henryka Walezego, a następnie Stefana Batorego. Karnkowski znacząco przyczynił się również do wyboru Zygmunta III na tron polski. W czasie tej elekcji sprawował funkcję interreksa. Sprawowanie posługi duchownej upływało Karnkowskiemu pod znakiem wprowadzania dzieła reformy trydenckiej do podległych mu diecezji, uwidoczniło się w założeniu jednych z pierwszych w kraju seminariów duchownych, wizytacjach parafii i klasztorów, zwołaniu dwóch synodów diecezjalnych, czterech archidiecezjalnych oraz synodu prowincjonalnego, jak też odzyskiwaniu świątyń w zajętych przez innowierców miejscach. Doprowadził on też do końca dzieło kodyfikacji prawa kościelnego, wydając w 1579 r. prywatny zbiór konstytucji. Inicjował również rozmaite przedsięwzięcia pisarskie (m.in. przekład Biblii dokonany przez Jakuba Wujka czy przekład „Roczników Kościelnych” Baroniusza pióra Piotra Skargi). Karnkowski zmarł 8 czerwca 1603 r. w klasztorze bernardynów w Łowiczu, pochowany został w kościele jezuickim w Kaliszu.