Edmund Dalbor

Syn Władysława, pracownika biurowego, a następnie kupca oraz Katarzyny z Rutkowskich. Urodził się w 1869 r. w Ostrowie Wielkopolskim. W 1888 r. ukończył ostrowskie gimnazjum, w którym zdał maturę. Z Wielkopolski wyjechał na studia na uniwersytet w Münster, gdzie zgłębiał filozofię i teologię. Po otwarciu seminarium w Poznaniu w 1889 r. kontynuował tu studia, które ukończył w 1891 r., a kolejny rok poświęcił dalszym studiom w seminarium gnieźnieńskim. Dostrzegając potencjał intelektualny Dalbora, w 1892 r. arcybiskup Florian Stablewski wysłał go do Rzymu, gdzie w 1894 r. uzyskał doktorat z prawa kanonicznego. W Rzymie przyjął też święcenia kapłańskie w 1893 r. Po powrocie do Wielkopolski został w listopadzie 1894 r. wikariuszem przy kościele św. Marcina w Poznaniu, kilka lat później penitencjarzem w katedrze gnieźnieńskiej, a równocześnie rozpoczął w tamtejszym seminarium wykłady z prawa kanonicznego i teologii moralnej. Mając zaledwie 32 lata, Dalbor został kanonikiem poznańskim, a w 1909 r. oficjałem i wikariuszem generalnym archidiecezji poznańskiej. Gdy w 1915 r. zmarł arcybiskup Edward Likowski, papież w porozumieniu z rządem pruskim powołał Dalbora na urząd arcybiskupa gnieźnieńskiego i poznańskiego, a cztery lata później Benedykt XV nadał mu tytuł kardynalski. W wolnej Polsce kardynał ponownie zaczął używać tytułu Prymasa Polski, a już w 1919 r. zwołał pierwszą konferencję biskupów polskich w gnieźnieńskiej katedrze. W 1922 r. postanowił też powołać Metropolitalny Sąd Duchowny, rozbudował strukturę dekanalną, powołując trzynaście nowych jednostek w obu podległych sobie archidiecezjach. Zmienił sieć parafialną, do 1925 r. w archidiecezji poznańskiej erygował aż 45 nowych parafii, w gnieźnieńskiej 22. Wspierał czynnie katolików świeckich, walnie przyczynił się do powołania w 1920 r. Ligi Katolickiej, która miała koordynować wszystkie działania organizacji parafialnych w obu archidiecezjach. W okresie wielkiego kryzysu polecił zorganizować tanie kuchnie dla najuboższych mieszkańców Poznania. Kardynał doceniał też wagę i znaczenie badań naukowych dziedzictwa piśmienniczego Kościoła wielkopolskiego, dlatego w 1925 r. powołał pierwsze w Polsce kościelne Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu. Rzeczpospolita, doceniając zaangażowanie Prymasa, już w 1921 r. nadała mu Order Orła Białego, a jednocześnie Prezydent powołał go na pierwszego kanclerza kapituły tego odznaczenia. Prymas Dalbor zmarł 13 lutego 1926 r. w Poznaniu, ciało przewieziono do Gniezna i pochowano w katedrze pod posadzką kaplicy Łubieńskich.